Edward Białek

---

Życiorys

Edward Białek, urodzony w 1956 roku w Żarach, w województwie lubuskim, zdobył w 1979 roku tytuł magistra filologii germańskiej na Uniwersytecie Wrocławskim. Po ukończeniu studiów podjął pracę w Instytucie Filologii Germańskiej swojej macierzystej uczelni. W celu poszerzenia swojej wiedzy studiował na Uniwersytecie w Grazu oraz w takich miastach jak Salzburg, Monachium i Berlin.

W 1983 roku uzyskał stopień naukowy doktora nauk humanistycznych, a 24 lutego 2003 roku został doktorem habilitowanym w dziedzinie literaturoznawstwa, koncentrując się na historii literatury niemieckiej. Jego rozprawa dotyczyła Prowokatorów i obrońców ludu. Form zaangażowania w literaturze austriackiej drugiej połowy XX wieku. W 2013 roku Białek został profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Wrocławskim, a 18 kwietnia 2013 roku uzyskał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych.

Od 2013 roku bierze udział w działaniach Niemiecko-Polskiego Towarzystwa Uniwersytetu Wrocławskiego. Edward Białek od ponad 20 lat honorowo angażuje się w szerzenie literatury niemieckiej i austriackiej wśród społeczności uniwersyteckiej oraz miłośników literatury we Wrocławiu i okolicach Dolnego Śląska. Wydaje także dwa renomowane czasopisma poświęcone tej tematyce: Orbis Linguarum oraz Silesia Nova.

W celu wsparcia studentów, zorganizował warsztaty tłumaczeniowe na Uniwersytecie Wrocławskim, a sam był także tłumaczem przysięgłym języka niemieckiego. Edward Białek jest pomysłodawcą i organizatorem licznych sesji krytyczno-literackich, które dotyczą wybitnych postaci literatury niemieckojęzycznej, w tym m.in. Peterowi Handkemu, Carlowi i Gerhartowi Hauptmannom.

Wykłada również w Instytucie Humanistycznym Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu oraz na Wydziale Nauk Społecznych i Humanistycznych Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im. Witelona w Legnicy. Należy do Austriackiego Towarzystwa Germanistycznego (ÖGG) oraz Stowarzyszenia Germanistów Europy Środkowej (MGV).

Białek aktywnie uczestniczy w Grupie Inicjatyw Naukowych na Rzecz Dorobku Karla Dedeciusa, przy Collegium Polonicum w Słubicach, a także jest członkiem Rady Muzeum Miejskiego „Dom Gerharta Hauptmanna” w Jeleniej Górze oraz Kuratorium Naukowego Fundacji Kultury Śląska w Würzburgu.

Jako promotor twórczości niemieckich autorów, którzy przyszli na świat na Śląsku, zwraca szczególną uwagę na Monikę Taubitz, a także Jochena Hoffbauera oraz Armina Müllera.

Dorobek naukowy

Zainteresowania badawcze Edwarda Białka są bardzo szerokie, obejmujące różnorodne obszary, takie jak historia literatury niemieckiej i austriackiej, dydaktyka literatury, zagadnienia związane z tłumaczeniami, językoznawstwo oraz historia różnych regionów. W swojej pracy naukowej, edukator ten współpracuje z badaczami z Niemiec, Szwajcarii, Austrii i Czech. Regularnie organizuje międzynarodowe konferencje poświęcone swoim badaniom oraz aktywnie uczestniczy w zagranicznych sympozjach. W swojej karierze akademickiej wypromował 11 doktorów.

Jego dorobek w zakresie publikacji i tłumaczeń jest imponujący i obejmuje wiele różnych prac, takich jak książki, artykuły naukowe, redakcje zbiorów oraz przekłady tekstów z języka niemieckiego na polski. Edward Białek pełni również rolę redaktora w kilku seriach wydawniczych, w ramach których promuje literaturę niemiecką i austriacką. Do najważniejszych z tych serii należą:

• „Biblioteka Austriacka” wydawnictwa Atut (ze współautorką Dalią Żminkowską), która prezentuje teksty współczesnych pisarzy austriackich, a także eseje i artykuły naukowe dotyczące wybranych aspektów życia kulturalnego Austrii. Seria ta pojawia się pod patronatem Austriackiego Konsulatu Generalnego w Krakowie, Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Biblioteki Austriackiej we Wrocławiu,
• serii „Nowe Książki z Niemiec” (wspólnie z Krzysztofem Huszczą, Grzegorzem Kowalem, Justyną Kubocz, Katarzyną Nowakowską, Janem Pacholskim, Stephanem Woltingiem oraz Pawłem Zimniakiem), która publikuje literackie przykłady niemieckiego dyskursu dotyczącego Polski i relacji niemiecko-polskich, jak również prace pisarzy niemieckich z Śląska,
• serii „Zrozumieć Niemcy” (w partnerstwie z Leszkiem Żylińskim), mającej na celu przybliżenie współczesnego rozumienia kultury niemieckiej poprzez publikację prac z zakresu historii literatury i kultury niemieckiej oraz kulturalnych powinowactw polsko-niemieckich,
• serii Wydania specjalne „Orbis Linguarum”.

Edward Białek jest także współpracownikiem redakcyjnym miesięcznika „Sudety” oraz redaktorem czasopism, takich jak:

• „Orbis Linguarum” (od 1994 roku) – pismo filologiczne wydawane przez Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, redagowane z Eugeniuszem Tomiczkiem, które zostało wyróżnione przez KBN. Jest to wielojęzyczne czasopismo (publikacje w języku polskim, niemieckim, angielskim i francuskim), w którym zamieszczane są artykuły i recenzje autorstwa literaturoznawców, językoznawców, a także filozofów, socjologów, historyków oraz badaczy stosunków polsko-niemieckich,
• „Silesia Nova”. Vierteljahresschrift für Kultur und Geschichte (od 2004 roku), ISSN 1614-7111, dwumiesięcznik historyczno-kulturalny wydawany przez Neisse Verlag, redagowany m.in. z Krzysztofem Ruchniewiczem, Rainerem Sachsem, Andrzejem Zawadą oraz Rościsławem Żerelikiem. Publikuje referaty, eseje i recenzje dotyczące aktualnej oraz historycznej sytuacji Śląska w Europie, a także zagadnień związanych z historią Polski i jej relacjami z Niemcami.

Edward Białek miał również rolę opiekuna oraz recenzenta wielu prac magisterskich poświęconych tematyce Austrii. Od 1992 roku jest odpowiedzialny za opiekę nad Biblioteką Austriacką, wspierając projekte literackie prowadzone przez tę instytucję.

Nagrody i wyróżnienia

Edward Białek to uznany specjalista w dziedzinie literatury austriackiej, który swoją pracą przyczynił się do wzbogacenia polskiego krajobrazu kulturalnego. W 2012 roku został uhonorowany Austriackim Krzyżem Honorowym Nauki i Sztuki I klasy, który przyznawany jest za wyjątkowe osiągnięcia w obszarze sztuki oraz nauki, a decyzję o jego przyznaniu podejmuje prezydent Republiki Austrii.

W tym samym roku Białek uzyskał również Złoty Krzyż Zasługi za swoje zaangażowanie w rozwój nauki, co potwierdza jego wpływ na kształtowanie i popularyzowanie wiedzy w Polsce.

Publikacje

Edward Białek to znany autor oraz redaktor, który ma na swoim koncie wiele cennych publikacji dotyczących literatury i kultury. Do jego twórczości zalicza się szereg książek i tekstów naukowych, a także tłumaczenia, które przyczyniły się do wzbogacenia polskiego środowiska literackiego.

Oto niektóre z jego istotnych prac:

• Edward Białek, Regionalizm ujarzmiony: szkic do portretu sceny literackiej Grazu, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław 1996,
• Edward Białek, Eugeniusz Tomiczek, Marek Zybura, Leben – Werk – Lebenswerk. Ein Gerhart Hauptmann-Gedenkband. Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych, Legnica 1997 („Orbis Linguarum”), ISBN 83-85699-30-9,
• Edward Białek, Prowokatorzy i obrońcy ludu: formy zaangażowania w literaturze austriackiej drugiej połowy XX wieku, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002 (Acta Universitatis Wratislaviensis; no 2391), ISBN 83-229-2243-4,
• Świadek wieku zaślepienia. Polska recepcja twórczości Eliasa Canettiego, Wybór i opracowanie Edward Białek i Leszek Żyliński, Wydawnictwo Atut, Wrocław 2006, ISBN 83-7432-118-0,
• Carl und Gerhart Hauptmann, Zwischen regionaler Vereinnahmung und europäischer Perspektivierung, Edward Białek, Mirosława Czarnecka (red.), Hauptmanniana, Band 1, Wydawnictwo Atut; Wrocław 2006, ISBN 978-83-7432-166-2, wyd. 2., Neisse Verlag, Dresden 2010, ISBN 978-3-940310-83-5,
• Beispiel der Bearbeitung eines Kommentars zu einem Brief von Gotthold Ephraim Lessing, in: Schuhnummer oder Leben, Beiträge zur Literaturdidaktik, red. Edward Białek, Czesław Karolak, Wydawnictwo Atut, Wrocław–Dresden 2007, ISBN 978-83-7432-172-3,
• Uber allen Gipfeln. Bergmotive in der deutschsprachigen Literatur des 18. bis 21. Jahrhunderts, Edward Białek, Jan Pacholski (red.), Wydawnictwo Atut, Wrocław 2008, ISBN 978-83-7432-378-9,
• Silesia in litteris servata. Paradigmen der Erinnerung in Texten schlesischer Autoren nach 1945, wstęp Edward Białek, Edward Białek i Paweł Zimniak (red.), Neisse Verlag, Dresden 2009, ISBN 978-3-940310-42-2,
• Dem Sonnenwanderer auf der Spur, Neue Beiträge zu Carl Hauptmann, Edward Białek, Mirosława Czarnecka (red.), Hauptmanniana Band 4, Neisse Verlag, Dresden 2009, ISBN 978-3-940310-71-2,
• Über allen Gipfeln, Bergmotive in der deutschsprachigen Literatur des 18.–20. Jahrhunderts, Edward Białek, Jan Pacholski (red.), Neisse Verlag, Dresden 2009, ISBN 978-3-940310-50-7,
• Literatura austriacka w Polsce w latach 1980–2008: bibliografia adnotowana, praca zbiorowa pod red. Edwarda Białka i Katarzyny Nowakowskiej, Wydawnictwo Atut, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7432-512-7,
• Literatura austriacka w Polsce w latach 1980–2008: szkice do historii recepcji, praca zbiorowa pod red. Edwarda Białka i Katarzyny Nowakowskiej, Wydawnictwo Atut, Wrocław 2010, ISBN 978-83-7432-512-7,
• Anioły i demony zapomnienia: pisarze jako kreatorzy pamięci Austriaków w: Anioły i demony zapomnienia: szkice o literaturze austriackiej XX i XXI wieku, praca zbiorowa pod red. Edwarda Białka i Katarzyny Nowakowskiej, Quaestio, Wrocław 2011,
• Wschód słońca na Śnieżce. Karkonosze w wierszach poetów niemieckich, Wybór i przekład Edward Białek, Wyd. Quaestio, Wrocław 2011, ISBN 978-83-62571-10-9,
• Kiedy wyruszam w góry. Sudety w liryce niemieckiej, Wybór i przekład Edward Białek, Wyd. Quaestio, Wrocław 2011, ISBN 978-83-62571-12-3,
• Kontinuitäten Brüche Kontroversen, Deutsche Literatur nach dem Mauerfall, Edward Białek, Monika Wolting (red.), Neisse Verlag, Dresden 2012, ISBN 978-3-86276-072-5,
• Arcydzieła literatury niemieckojęzycznej. Szkice – komentarze – interpretacje, Edward Białek, Grzegorz Kowal (red.), Tom 1-2, Wydawnictwo: Atut; 2012, ISBN 978-83-7432-759-6,
• Edward Białek, Der Logaubund Liegnitz und die Zeitschrift Die Saat in der literarischen Kultur Niederschlesiens nach dem Ersten Weltkrieg, Dresden 2012, ISBN 978-3-86276-040-4,
• Schlesien erlesen, Aufsätze zur Literatur des 18. bis 21. Jahrhunderts. Festgabe für Monika Taubitz zum 75. Geburtstag, Edward Białek, Jan Pacholski (red.), Neisse Verlag, Dresden 2012, ISBN 978-3-86276-076-3,
• Kultura ziemi kłodzkiej – tradycje i współczesność, Edward Białek, Wojciech Browarny, Małgorzata Ruchniewicz (red.), Oficyna Wydawnicza Atut Wrocław 2016, seria „Orbis Linguarum”, ISBN 978-83-7977-203-2,
• Lekarz jako autor i bohater literacki, Edward Białek; Dariusz Lewera; Oficyna Wydawnicza Atut Wrocław 2019, ISBN 978-83-7977-395-4.

---

Oceń: Edward Białek

---